سرشناسه :
برهان، م‍ح‍م‍دح‍س‍ي‍ن ب‍ن خ‍ل‍ف، قرن 11 ق.
عنوان و نام پديدآور :
برهان قاطع[چاپ سنگي]/م‍ح‍م‍دح‍س‍ي‍ن ب‍ن ت‍ب‍ري‍زي؛ كاتب: احمد ذاكر ش‍اع‍ر كاشاني م‍ت‍خ‍ل‍ص به خ‍رم
وضعيت نشر :
ب‍م‍ب‍ئ‍ي: بي‌نا، 1259ق. = 1843م.
مشخصات ظاهري :
839 ص.: راده؛ قطع: 200 × 325
مشخصات ظاهري اثر :
ن‍س‍خ
نوع كاغذ:فرنگي / فرسودگي جلد و جداشدگي بعضي از صفهات
كشف الايات،كشف الغات و نمايه :
الذريعه 3: 98 ؛مشار 1: 754- 756؛ محدث 1: 739، 2: 1042
معرفي چاپ سنگي :
برهان قاطع در حدود 20211 واژه و تركيب دارد ، واژه هايي از برخي زبان ها و لهجه هاي ايراني و غير ايراني نيز در ميان آنها به چشم مي خورد: زبان هاي ايراني مانند : اوستايي،فارسي باستان، پهلوي، خوارزمي و سغدي، مروزي،بخاري ، سيستاني، كرماني، عراقي، آذري ، گيلكي و ... و زبان ها و لهجه هاي غير ايراني مانند: عربي با لهجه هاي يماني، دمشقي، اندلسي و....، بربري، عبري، سرياني، تركي، هندي، يوناني، رومي، ارمني و...، جامعيت اين فرهنگ به لحاظ شمار واژگان و تركيباتش موجب رواج كامل آن در ميان مردم ايران و هند گرديد ، اين فرهنگ مشمتل است بر يك مقدمه در 9 فايده : در معرفت زبان دري ، پهلوي و فارسي، چگونگي زبان فارسي، تعداد حروف تهجي و فرق ميان دال و ذال، تبديل حروف فارسي به حروف ديگر، ضماير، حروف مفرده اوايل و اواسط و اواخر كلمات، حروفي كه براي زينت كلام مي‌آورند، حروفي كه به آخر اسماء و افعال به جهات گوناگون مي‌افزايند و توصيف آنچه در املاء دانستن آن ضروري است، متن كتاب نير شامل 29 گفتار است كه هر گفتار چند بيان دارد و شمار لغات هر بيان در آغاز هر فصل آمده است ، هر بيان بر اساس حرف دوم لغات مندرج در هر گفتار تدوين شده و 28 گفتار بر اساس 28 حرف الفبا و گفتار 29 نيز به لغات متفرقه اختصاص دارد، هدف مولف نوشتن فرهنگنامه اي بوده كه نسبت به فرهنگ هاي قبل جامع تر باشد و با استفاده از فرهنگ جهانگيري انجوي شيرازي، مجمع‌الفرس سروري كاشاني، سرمه سليماني تقي‌الدين اوحدي و صحاح الادويه حسين انصاري به تاليف فرهنگ برهان قاطع پرداخته است، در كنار مزاياي اين كتاب چون ترتيب دقيق الفبائي لغات و تركيبات نو در زمينه‌هاي گوناگون خصوصا در بحث طب نقدها و كتابهايي نيز بر اين فرهنگ نوشته گرديده مانند فرهنگ سراج اللغات خان آرزو، قاطع برهان غالب دهلوي،ساطع برهان، رافع هذيان و از نقد هاي شاعران معاصر، مي توان به نقد استاد ملك الشعراي بهار در خصوص وارد كردن واژه هاي دساتير كه مجعول و ساختگي است و نقد استاد پور داود بر حذف شواد شعري و نثري لغات نام برد، اين فرهنگ لغت اولين بار در كلكته و سپس در لكهنو و طهران مكرر به چاپ رسيده است مهمترين و علمي ترين چاپ برهان قاطع با تصحيح و تحشيه دكتر محمدمعين در پنج مجلد در فاصله سال هاي 1331 - 1335 ش به چاپ رسيده ، در اوايل سده 13ق. سيداحمد عاصم عنتابي، اديب فاضل عثماني اين فرهنگ را به تركي بركرداند و با نام « تبيان نافع » به چاپ رسيده است.
موضوع :
فارسي -- واژه‌نامه‌ها , Persian language -- Dictionaries
شناسه افزوده :
ذاكر، احمد، قرن 13ق. كاتب.
آغاز،انجام،انجامه :
آغاز: بسمله، ايراه نما بهر زبان در افواه از نامه تو بردند بتو راه... بهترين لغتي كه متكلمان بديع‌البيان محفل زبان آرائي و نيكوترين نكته كه منشيان انجمن سخن پيرائي زبان بلاغت... . , انجام: ... صاحب مذهب و مجتهد نصاري و كبك نر را نيز گفته‌اند كه جفت كبك ماده باشد والله اعلم بالصواب
آغاز،انجام،انجامه - جزئيات :
